یک پاسخ کوتاه ترکتباران افغانستان به چرندیات آقای دکتر هارون امیر زاده
13 نوامبر 2013, 18:23, توسط عیار
این ترک تباران شوونیست وعظمت طلب که بدون اسناد هرچوب خشک وتر را ترک تبار معرفی میکنند باید این اسناد تاریخی را نیز مرور نمایند
تاریخ این كلمه توركی بعداًز دوره امیر تیمور جهانكشآ بلند شده است . قزل در توركی بمعنی "سرخ" و "باش" سر معنی میدهد كه تحت الفظی آن "سرخ سر" ولی بمفهوم "كلاه سرخ" در میان اردو ویا عساكر پذیرفته شده است.
اولین بار این تركیب زیبا یا صاحبان كلاه قرمزی بدوره اولاده شاه صفی ولی استعمال گشت و بعداًز آن این گروپ بمانند "ینگ چریان" ونه به اندازه شان صاحب قدرت خوب بودند بلكه عمومآ و مستقیمآ بفرمان حكام كار میكردند.
"ینگ چریان" از نوجوانان تشكیل شده بودند كه بعداًز استقرار و كثرت نفوس شان بمقام خلافت نفوذ آنها بحدی رسیده بود كه یك خلیفه را از میان برمیداشتند و خلیفه دیگری را بمقام خلافت عثمانی مینشاندند.
ولی قزل باشان اصلآ از اسیران جنگی امیر تیمور بودند كه امیر تیمور آنها را در برگشت بعداًز فتح خلیفه مقتدر توركیه اسلامی سلطان بایزید ایلدرم به اردبیل آذربایجان باخود داشت و میخواست آنها را به سمرقند ببرد . ولی حضرت خواجه علی خلف مولانا صدرالدین نبیره جناب سید شاه صفی الدین ولی (رح) كه امیر تیمور به او و فامیلش ارادت داشت مانع بردن اسرآ به سمرقند شد و چون آنها مسن تر از دوره های اول "ینگ چری" های توركیه بودند ، بمریدی شیخ صفوی خواجه علی نشستند و زیاده تر از شكل عسكری به روحانیون وبعباره دیگر بمریدان شیخ میماندند . ازآنرو در آغاز نام شان را قزل باش نگذاشته بودند ،
سپس بعداًز چند نسل آن زمان كه شاه اسماعیل صفوی آهنگ جهانداری نموده و خانقآ را بجای خود گذاشته وبر تخت سلطنت نشست همین اولاده مریدان را كه از زمان جدش خواجه علی مانده بودند ، گارد محافظ و رزمندگان تعیین نمود و نام شان را"قزلباش" گذاشت.
وجه تسمیه قزلباش را بهتر است از زبان سردفتر موًرخان عباس شیروانی بشنویم : « نگاشته اند كه هرگاه امیر تیمور كورگان بجنگ شتافت بشهر اردبیل رسید خبر كرامات و خرق عادات حضرت خواجه علی خلف مولانا صدرالدین ، نبیره جناب سیدشاه صفی الدین علیهم الرحمه شنیده تنها وقت صبح بخانقآه نبیره شاه صفی آمد ، شاه بعداًز نماز فجر در مجلس خود بمراقبه مشغول بود ، مریدانش دور او مراقب بودند هرگاه امیر تیمور در رسید شاه چشم كشاد و از راه كشف دریافته برخاست و امیر تیمور را در بغل كشید و پهلوی خود نشاند امیر تیمور در دل خود گفت كه من بر بایزید فتح خواهم یافت یانه شاه از روشندلی دریافته فرمود كه برو به مقصد خواهی رسید ، آنگاه یك كلاه عنایت كرده رخصت فرمود امیر تیمور بعداًز فتح مراجعت كرده در سواد اردبیل رسیده بعداًزظهر تنها به خدمت شاه حاضر شد و ملازمت حاصل نموده بسیار جواهر و اسباب عمده و كیسه های زر پیشكش كرد شاه قبول نكرد و هیچ نگرفت امیر تیمور گفت شاه نذر مرا قبول فرماید تا خاطر من شاد شود فرمود كه مرا به این اشیآ حاجت نیست مگر از لشكر بایزید كه اسیر آورده اید ازآن كسان آنقدر كه در حجره من درآیند بمن دهید امیر تیمور بجان منت گفته اسیران را طلب كرد ، جوق جوق میآمدند و در حجره میرفتند تا آنكه چند هزار اسیر كه در قید امیر تیمور بودند جمله در آن حجره داخل شدند ، امیر تیمور ازین كرامت نهایت معتقد شد و زمین ادب بوسید مرخص گشت ، شاه اسیران را از حجره بیرون آورد و گفت كه آزاد كردیم شما به اوطان خود بروید جمله مرید شدند و گفتند كه ما نمیرویم در خدمت خادمانه خواهیم زیست شاه قبول كرد بعداًز دودمان شاه صفی هرگاه شاه اسماعیل صفوی بر جای آبای خود نشست اولاد همین اسیران آزاد و دیگر مریدان نیك نهاد كه جمله شریف و سپاهی دلیر بودند شاه اسماعیل اولی را ترغیب جهانگیری دادند ، ملك ایران را مسخر كردند و قزلباش عبارت از همین گروه با شكوه است .چنانكه در تاریخ عالم آرای عباسی مسطور است كه سلطان حیدرالموسی الصفوی پدر شاه اسماعیل شبی در خواب دید كه او را تاج دوازده ترك از عالم غیب عطا گردیده ، لهذا از سقرلات قرمزی كلاه تركمانی را بكلاه دوازده تركه مبدل كرده بر سرمریدان نهاد منشیان خاندان صفویه باین افسر ممتاز شدند و ملقب به قزلباش گشتند.
ولادت این پادشاه درسال ۷۶۱ واقع شد و در ۷۹۱ جلوس كرد » ( ص دوازده سلطان نامه).
در قسمت وجه تسمیه بالا كه سردفتر موًرخان نظر داده ، نگارنده موافق میباشم ، زیرا خاندان شاه صفی ولی صاحب كرامات بوده اند ، و گنجانیدن چند هزار نفر در یك حجره بی تردید میتواند كرامت باشد ، اما گاه گاهی یك تعداد موًرخین میگویند كه حجره مذكور دو دروازه داشته و كسانیكه از اسرآ از یك دروازه داخل حجره میشدند و از دروازه دیگر میبرامدند اما بی خبر از آن هستند كه امیر تیمور یك مرد زرنگ ، هوشیار و حكاك بود ، بهرصورتیكه است و به هر قسمیكه مردم عقیده دارد اختیار به آنهاست وما درینجا یك مثال دیگری را از وجه تسمیه قزلباش میآوریم و پیش ازآنكه بدان شرح بپردازیم باید گفته شود كه شاه صفی ولی دارای دو مشخصه بود كه مردم صاحب حكومت ایران معاصر علاقه به آن دو صفت فامیل شاه مذكور ندارند . اول اینكه خاندان شاه صفی همه از مذهب اهل سنت و جماعه ، ثانی جمله توركتبار و بزبان توركی صحبت مینمودند . چنانچه اگر به تاریخ ایران و تواریخ دیگر مراجعه نمائیم ، زبان درباری صفوی و قاجاری ها همه توركی بود.
صائب تبریزی مشهور كه از توركان تبریز و پارسی گوی بدربار صفویان شاعر دربار بود و باری هم از طریق افغانستان بدربار توركان بابری هند سفر نمود و خاطراتش را این راقم در كتاب " مرزهای همزیستی زبانها " نوشته است كه از جمله همین آذربایجانیان است.
و اینك وجه تسمیه"قزلباش" از جانب موًرخ دیگر:
تاریخ صفویه را ما از زمان جلوس شاه اسماعیل اول ( ۹۰۷ هجری - ۱۵۰۱ میلادی ) شروع میكنیم اما در حقیقت این تاریخ را باید كمی عقب تر برد ، زیرا شروع كار صفوی از زمانی است كه قدرت معنوی این طائفه با قدرت مادی توام شد و خدیجه سلطان خواهر حسن بیك به خانه سلطان جنید نبیره شیخ صدرالدین آمد و سلطان حیدر پسرش با عالمشاه بیگم ازدواج كرد و ازین ازدواج شاهانه ، اسماعیل میرزا بوجود آمد كه معروف به شاه اسماعیل اول است.
شیخ صفی اردبیلی ( وفات ۷۳۵ هجری - ۱۳۳۴ م ) مردی عارف و شاعر بود و روزگاری از خرابی حال و كار مینالید و میگفت.
هـــرگـه كه رسی به خلوت یار ای دل ازمــــن برسان ســــــــلام بسیار ای دل
وآنــگـــــــــــه خبر از خـــرابی حالـــــــــــــم گوی
زنهــــــــــــار ای دل ، هــــــــزار زنهـــــــــــار ای دل
اما كم كم كارش چنان خوب شد و بالا گرفت كه از اكناف ایران ، مردم برای چارهً درد خویش بخانقآه او پناه می بردند چنانچه در روایات مردم كرمان است كه وقتی دو خانواده از مردم رفسنجان برای حل اختلافات خود بدربار شیروان شاهان شكایت میبردند و شب بخانقآه شیخ در اردبیل درآمدند و شیخ پیش از آنكه آنان به دربار شیروانشاه برسند آنها را در همان خانقاه صلح داد و هردو خانواده باز گشتند درحالیكه خود از مریدان شیخ شده بودند و هرساله مبلغی كمك به سفره خانقاه میفرستادند .
این ترک تباران شوونیست وعظمت طلب که بدون اسناد هرچوب خشک وتر را ترک تبار معرفی میکنند باید این اسناد تاریخی را نیز مرور نمایند
تاریخ این كلمه توركی بعداًز دوره امیر تیمور جهانكشآ بلند شده است . قزل در توركی بمعنی "سرخ" و "باش" سر معنی میدهد كه تحت الفظی آن "سرخ سر" ولی بمفهوم "كلاه سرخ" در میان اردو ویا عساكر پذیرفته شده است.
اولین بار این تركیب زیبا یا صاحبان كلاه قرمزی بدوره اولاده شاه صفی ولی استعمال گشت و بعداًز آن این گروپ بمانند "ینگ چریان" ونه به اندازه شان صاحب قدرت خوب بودند بلكه عمومآ و مستقیمآ بفرمان حكام كار میكردند.
"ینگ چریان" از نوجوانان تشكیل شده بودند كه بعداًز استقرار و كثرت نفوس شان بمقام خلافت نفوذ آنها بحدی رسیده بود كه یك خلیفه را از میان برمیداشتند و خلیفه دیگری را بمقام خلافت عثمانی مینشاندند.
ولی قزل باشان اصلآ از اسیران جنگی امیر تیمور بودند كه امیر تیمور آنها را در برگشت بعداًز فتح خلیفه مقتدر توركیه اسلامی سلطان بایزید ایلدرم به اردبیل آذربایجان باخود داشت و میخواست آنها را به سمرقند ببرد . ولی حضرت خواجه علی خلف مولانا صدرالدین نبیره جناب سید شاه صفی الدین ولی (رح) كه امیر تیمور به او و فامیلش ارادت داشت مانع بردن اسرآ به سمرقند شد و چون آنها مسن تر از دوره های اول "ینگ چری" های توركیه بودند ، بمریدی شیخ صفوی خواجه علی نشستند و زیاده تر از شكل عسكری به روحانیون وبعباره دیگر بمریدان شیخ میماندند . ازآنرو در آغاز نام شان را قزل باش نگذاشته بودند ،
سپس بعداًز چند نسل آن زمان كه شاه اسماعیل صفوی آهنگ جهانداری نموده و خانقآ را بجای خود گذاشته وبر تخت سلطنت نشست همین اولاده مریدان را كه از زمان جدش خواجه علی مانده بودند ، گارد محافظ و رزمندگان تعیین نمود و نام شان را"قزلباش" گذاشت.
وجه تسمیه قزلباش را بهتر است از زبان سردفتر موًرخان عباس شیروانی بشنویم : « نگاشته اند كه هرگاه امیر تیمور كورگان بجنگ شتافت بشهر اردبیل رسید خبر كرامات و خرق عادات حضرت خواجه علی خلف مولانا صدرالدین ، نبیره جناب سیدشاه صفی الدین علیهم الرحمه شنیده تنها وقت صبح بخانقآه نبیره شاه صفی آمد ، شاه بعداًز نماز فجر در مجلس خود بمراقبه مشغول بود ، مریدانش دور او مراقب بودند هرگاه امیر تیمور در رسید شاه چشم كشاد و از راه كشف دریافته برخاست و امیر تیمور را در بغل كشید و پهلوی خود نشاند امیر تیمور در دل خود گفت كه من بر بایزید فتح خواهم یافت یانه شاه از روشندلی دریافته فرمود كه برو به مقصد خواهی رسید ، آنگاه یك كلاه عنایت كرده رخصت فرمود امیر تیمور بعداًز فتح مراجعت كرده در سواد اردبیل رسیده بعداًزظهر تنها به خدمت شاه حاضر شد و ملازمت حاصل نموده بسیار جواهر و اسباب عمده و كیسه های زر پیشكش كرد شاه قبول نكرد و هیچ نگرفت امیر تیمور گفت شاه نذر مرا قبول فرماید تا خاطر من شاد شود فرمود كه مرا به این اشیآ حاجت نیست مگر از لشكر بایزید كه اسیر آورده اید ازآن كسان آنقدر كه در حجره من درآیند بمن دهید امیر تیمور بجان منت گفته اسیران را طلب كرد ، جوق جوق میآمدند و در حجره میرفتند تا آنكه چند هزار اسیر كه در قید امیر تیمور بودند جمله در آن حجره داخل شدند ، امیر تیمور ازین كرامت نهایت معتقد شد و زمین ادب بوسید مرخص گشت ، شاه اسیران را از حجره بیرون آورد و گفت كه آزاد كردیم شما به اوطان خود بروید جمله مرید شدند و گفتند كه ما نمیرویم در خدمت خادمانه خواهیم زیست شاه قبول كرد بعداًز دودمان شاه صفی هرگاه شاه اسماعیل صفوی بر جای آبای خود نشست اولاد همین اسیران آزاد و دیگر مریدان نیك نهاد كه جمله شریف و سپاهی دلیر بودند شاه اسماعیل اولی را ترغیب جهانگیری دادند ، ملك ایران را مسخر كردند و قزلباش عبارت از همین گروه با شكوه است .چنانكه در تاریخ عالم آرای عباسی مسطور است كه سلطان حیدرالموسی الصفوی پدر شاه اسماعیل شبی در خواب دید كه او را تاج دوازده ترك از عالم غیب عطا گردیده ، لهذا از سقرلات قرمزی كلاه تركمانی را بكلاه دوازده تركه مبدل كرده بر سرمریدان نهاد منشیان خاندان صفویه باین افسر ممتاز شدند و ملقب به قزلباش گشتند.
ولادت این پادشاه درسال ۷۶۱ واقع شد و در ۷۹۱ جلوس كرد » ( ص دوازده سلطان نامه).
در قسمت وجه تسمیه بالا كه سردفتر موًرخان نظر داده ، نگارنده موافق میباشم ، زیرا خاندان شاه صفی ولی صاحب كرامات بوده اند ، و گنجانیدن چند هزار نفر در یك حجره بی تردید میتواند كرامت باشد ، اما گاه گاهی یك تعداد موًرخین میگویند كه حجره مذكور دو دروازه داشته و كسانیكه از اسرآ از یك دروازه داخل حجره میشدند و از دروازه دیگر میبرامدند اما بی خبر از آن هستند كه امیر تیمور یك مرد زرنگ ، هوشیار و حكاك بود ، بهرصورتیكه است و به هر قسمیكه مردم عقیده دارد اختیار به آنهاست وما درینجا یك مثال دیگری را از وجه تسمیه قزلباش میآوریم و پیش ازآنكه بدان شرح بپردازیم باید گفته شود كه شاه صفی ولی دارای دو مشخصه بود كه مردم صاحب حكومت ایران معاصر علاقه به آن دو صفت فامیل شاه مذكور ندارند . اول اینكه خاندان شاه صفی همه از مذهب اهل سنت و جماعه ، ثانی جمله توركتبار و بزبان توركی صحبت مینمودند . چنانچه اگر به تاریخ ایران و تواریخ دیگر مراجعه نمائیم ، زبان درباری صفوی و قاجاری ها همه توركی بود.
صائب تبریزی مشهور كه از توركان تبریز و پارسی گوی بدربار صفویان شاعر دربار بود و باری هم از طریق افغانستان بدربار توركان بابری هند سفر نمود و خاطراتش را این راقم در كتاب " مرزهای همزیستی زبانها " نوشته است كه از جمله همین آذربایجانیان است.
و اینك وجه تسمیه"قزلباش" از جانب موًرخ دیگر:
تاریخ صفویه را ما از زمان جلوس شاه اسماعیل اول ( ۹۰۷ هجری - ۱۵۰۱ میلادی ) شروع میكنیم اما در حقیقت این تاریخ را باید كمی عقب تر برد ، زیرا شروع كار صفوی از زمانی است كه قدرت معنوی این طائفه با قدرت مادی توام شد و خدیجه سلطان خواهر حسن بیك به خانه سلطان جنید نبیره شیخ صدرالدین آمد و سلطان حیدر پسرش با عالمشاه بیگم ازدواج كرد و ازین ازدواج شاهانه ، اسماعیل میرزا بوجود آمد كه معروف به شاه اسماعیل اول است.
شیخ صفی اردبیلی ( وفات ۷۳۵ هجری - ۱۳۳۴ م ) مردی عارف و شاعر بود و روزگاری از خرابی حال و كار مینالید و میگفت.
هـــرگـه كه رسی به خلوت یار ای دل ازمــــن برسان ســــــــلام بسیار ای دل
وآنــگـــــــــــه خبر از خـــرابی حالـــــــــــــم گوی
زنهــــــــــــار ای دل ، هــــــــزار زنهـــــــــــار ای دل
اما كم كم كارش چنان خوب شد و بالا گرفت كه از اكناف ایران ، مردم برای چارهً درد خویش بخانقآه او پناه می بردند چنانچه در روایات مردم كرمان است كه وقتی دو خانواده از مردم رفسنجان برای حل اختلافات خود بدربار شیروان شاهان شكایت میبردند و شب بخانقآه شیخ در اردبیل درآمدند و شیخ پیش از آنكه آنان به دربار شیروانشاه برسند آنها را در همان خانقاه صلح داد و هردو خانواده باز گشتند درحالیكه خود از مریدان شیخ شده بودند و هرساله مبلغی كمك به سفره خانقاه میفرستادند .