هر روزی که نام ماه و روز با یکدیگر برابر میشود ایرانیان باستان جشن میگرفته‌اند. امروزه نیز زرتشتیان این مراسم‌ها را انجام میدهند.
جشن فروردینگان = فروردین روز (۱۹) در ماه فروردین زرتشتی
جشن اردیبهشتگان = اردیبهشت روز (۳) در ماه اردیبهشت زرتشتی
جشن خردادگان = خرداد روز (۶) در ماه خرداد زرتشتی
جشن تیرگان = تیر روز (۱۳) در ماه تیر زرتشتی
جشن امردادگان = امرداد روز (۷) در ماه امرداد زرتشتی
جشن شهریورگان = شهریور روز (۴) در ماه شهریور زرتشتی
جشن مهرگان = مهر روز (۱۶) در ماه مهر زرتشتی
جشن آبانگان = آبان روز (۱۰) در ماه آبان زرتشتی
جشن آذرگان (آذرخش) = آذر روز (۹) از ماه آذر زرتشتی
جشنهای چهار گانه دیگان = روزهای دی روز در ماه دی زرتشتی
جشن اسفندگان = سپندارمذ روز (۵) در ماه اسفند زرتشتی.
دیگر جشنهای نیک و شاد ایرانی:
اورمزد و فروردین ماه : جشن نوروز جمشیدی و آغاز بهار.
خورداد و فروردین ماه : ششم فروردین ، جشن زادروز آموزگار نیک، اشوزرتشت خردمند.
تیر و فروردین ماه : سیزدهم نوروز .
تیر و تیر ماه : جشن تیرگان و روز آشتی میان شاه ایران و توران در زمان منوچهر.
مهر و مهر ماه : جشن مهرگان و جشن پیروزی ایرانیان بر آژیدهاک به سرکردگی کاوه آهنگر و بر تخت نشستن فریدون.
روز دهم بهمن ماه : جشن سده ، سدمین روز از زمستان بزرگ به یاد پیدایش آتش.
گاهان بارها:
در گاهشماری باستانی ٦ گاهانبار داریم که از جشنهای موسمی زرتشتیان بشمار میآیند. گاهان بار به چم گاه های بار و برپایی گاههای بار همگانی و مهمانی است. گاهانبار در اوستا یا اریه نامیده میشود که از واژه یاره آمده است و به چم جشن سال است. زرتشتیان در این شش روز انجمنهای مهمانی و داد و دهش برپا میکنند و بار همگانی میدهند و با خواندن نیایش، سپاس آفرینشهای اهورامزدا بجا میآورند.
این شش روز گاهان بار بدینگونه هستند:
Maidh-yo-zarem ، میدیوزرم گاه :
از روز خور تا دی بمهر در اردیبهشت ماه. چهل و پنجمین روز از نخست سال.
Maidh-yo-shema ، میدیوشهم گاه :
از روز خور تا دی بمهر در تیر ماه ، صد و پنجمین روز سال.
Paiti-shahem پیتی شهم گاه :
از اشتاد تا انارام در شهریور ماه ، صد و هشتادمین روز سال.
Aya-threm ایاسرم گاه :
از اشتاد تا انارام در مهر ماه ، دویست و دهمین روز سال.
Maidh-ya-rem میدیارم گاه :
از مهر تا ورهرام در دی ماه ، دویست و نودمین روز سال.
Hamas-path-maedem همس پت میدیم گاه :
از اهنود تا وهیشتوایش گاه، در آخرین روز بَهیزَکی سال به چم سیسدوشست و پنجمین روز سال که وهیشتواشت گاه مینامند است.
جشنهای فرَگَرد و گهنبار ، گاهانبار:
روزهای یادبود هما روانان (درگذشتگان)
روز اورمزد و تیر ماه : پرسه همگانی تیر ماه به یاد کشته شدگان جنگ.
روز خور و دی ماه : روز درگذشت اشوزرتشت.
روز اورمزد و اسفند ماه : پرسه همگانی اسفند ماه به یاد کشته شدگان جنگ.
روزهای پرهیز از خوردن گوشت در هر ماه.
در این روزها از هر ماه زرتشتیان از خوردن گوشت پرهیز میکنند.
وهمن ، ماه ، گوش ، رام.
هفته :
هرچند در گاهشمار زرتشتی چیزی بنام هفته وجود ندارد و هر ماه به ٣٠ روز بخش میشود که هر روز نام خود را دارد ولی آیا میدانید نام روزهای هفته فرنگی ، ریشه کهن ایرانی باستانی دارند؟!
نام روزهای هفته در باستان بدینگونه بوده است:
کیوان شید (شنبه) :
نخستین روز هفته به نام کیوان شید نامگذاری شده است که ساخته شده است از کیوان + شید . کیوان پس از مشتری بزرگترین سیاره شمرده میشود که ٧٠٠ برابر زمین است. آنرا زحل نیز نامیده اند. شید نیز به چم نور و روشنایی است. از اینرو، روز نخست ایرانی داستان ابااختر روشن و نورانی را دارد.
مهر شید (یکشنبه) :
روز دوم از هفته مهرشید است که مهر آن به چم دوستی و مهربانی در پهلوی میتراست. مهر برگرفته شده از آیین ٧هزار ساله میترایی است. مهر همچنین ایزد سوگند و پیمان است و در اوستا آمده است که هیچ چیز بر ایزد مهر پوشیده نخواهد بود. نامگذاری این روز به مهرشید داستان پیمانی است که میان مردمان باید برقرار باشد زیرا در ایران باستان پیمان شکنی و دروغ بزرگترین گناهان بشمار میآمده است. شید نیز به چم روشنایی و نور میباشد.
مهشید (دوشنبه) :
مه بر گرفته شده از ماه است که این نیز از آیین میترایی کهن ایرانی آمده است. خورشید و ماه از تندیسهای آیین میترایی بوده اند که نشان از نیرومندی و پویایی جهان آفرینش دارند. سومین روز هفته در ایران باستان بنام این نماد خداوند نامگذاری شد و آنرا مهشید به چم ماه روشن و نورانی نام گذاشتند.
بهرام شید (سه شنبه) :
بهرام برگرفته شده از ورهرام زبان پهلوی باستان است و از یک سو نام اختر وهرام است. بهرام ایزد پیروزی در ایران باستان شمرده میشده است و اندیشه نیاکان ما بر این بوده است که اهورامزدا نیرویهایش را برای انجام در میان آدمیان میان ایزدان (فرشتگان) خود بخش نموده است تا آنان، آنرا برای مردمان پیاده کنند. از اینرو بهرام، ایزد پیروزی نامیده شده بود و چهارمین روز هفته به نام روز پیروزی روشنایی بر تاریکی و چیرگی انسان بر بدیها و اهریمن نامگذاری شد.
تیرشید (چهارشنبه):
تیر برگرفته شده از تیشتر پهلوی است. نیاکان ما تیر را ایزدان و نگهبان باران نامگذاری نموده اند و اینگونه میپنداشته اند که اهورامزدا برای یاری رسانی به کشاورزان و جلوگیری از خشکسالی و باروری زمین و سبز و سالم و پاکیزه ماندن جهان به ایزد باران فرمان میداده است که به یاری مردمان برسد. در کل این روز به نام روز روشنایی باران و خواست پروردگار برای پاسداشت و نگهداری زیستگاه نامگذاری شده است.
اورمزد شید (پنجشنبه):
اورمزد نام دیگری از دهها نام اهورامزدا است که همگی داستان نیرومندی و توانایی پروردگار را دارند. این نام از واژه های پهلوی ارمزد، هرمزد، اورمزد، هورمزد، اهورامزدا، مزدا گرفته شده است . از این رو پنجمین روز هفته به نام روز روشنایی خداوند نامگذاری شده است. این واژه هنوز به گونه ای دیگر در شبهای آدینه برقرار است و هنوز گمان مردمان ما بر این است که شبهای آدینه روز پیوند با خداوند و مردگان است.
ناهید شید (آدینه):
ناهید همان آنهیته یا آناهیتا است که ایزد آب قرار گرفته است. در اوستا آناهیتا بگونه دوشیزه ای بسیار زیبا، بلند اندام و اندامی تراشیده نام نهاده شده است و نام دیگر ستاره ونوس نیز آناهیتا یا ناهید است. بدینگونه، روز آدینه روز روشنایی آب و نشان بخشندگی و مهرورزی پروردگار نامگذاری شد.
اینک با بررسی ریشه‌های این واژگان به این بر‌آیند ساده میرسیم:
کیوان شید : شنبه
Saturday = Satur + day
Saturn = کیوان
مهرشید : یکشنبه
Sunday = Sun + day
Sun = مهر، خور (خورشید)
مهشید : دوشنبه
Monday = Mon + day
Moon = ماه
بهرام شید : سه‌شنبه
Tuesday = Tues + day
Tues = god of war = Mars= بهرام
تیرشید : چهارشنبه
Wednesday = Wednes + day
Wednes = day of Mercury = Mercury = تیر
هرمزشید : پنجشنبه
Thursday = Thurs + day
Thurs = Thor = day of Jupiter = Jupiter = هرمز
ناهیدشید یا آدینه : جمعه
Friday = Fri + day
Fri = Frig = day of Venues = Venues = ناهید
هر روزی که نام ماه و روز با یکدیگر برابر میشود ایرانیان باستان جشن میگرفته‌اند. امروزه نیز زرتشتیان این مراسم‌ها را انجام میدهند.
جشن فروردینگان = فروردین روز (۱۹) در ماه فروردین زرتشتی
جشن اردیبهشتگان = اردیبهشت روز (۳) در ماه اردیبهشت زرتشتی
جشن خردادگان = خرداد روز (۶) در ماه خرداد زرتشتی
جشن تیرگان = تیر روز (۱۳) در ماه تیر زرتشتی
جشن امردادگان = امرداد روز (۷) در ماه امرداد زرتشتی
جشن شهریورگان = شهریور روز (۴) در ماه شهریور زرتشتی
جشن مهرگان = مهر روز (۱۶) در ماه مهر زرتشتی
جشن آبانگان = آبان روز (۱۰) در ماه آبان زرتشتی
جشن آذرگان (آذرخش) = آذر روز (۹) از ماه آذر زرتشتی
جشنهای چهار گانه دیگان = روزهای دی روز در ماه دی زرتشتی
جشن اسفندگان = سپندارمذ روز (۵) در ماه اسفند زرتشتی.
دیگر جشنهای نیک و شاد ایرانی:
اورمزد و فروردین ماه : جشن نوروز جمشیدی و آغاز بهار.
خورداد و فروردین ماه : ششم فروردین ، جشن زادروز آموزگار نیک، اشوزرتشت خردمند.
تیر و فروردین ماه : سیزدهم نوروز .
تیر و تیر ماه : جشن تیرگان و روز آشتی میان شاه ایران و توران در زمان منوچهر.
مهر و مهر ماه : جشن مهرگان و جشن پیروزی ایرانیان بر آژیدهاک به سرکردگی کاوه آهنگر و بر تخت نشستن فریدون.
روز دهم بهمن ماه : جشن سده ، سدمین روز از زمستان بزرگ به یاد پیدایش آتش.
گاهان بارها:
در گاهشماری باستانی ٦ گاهانبار داریم که از جشنهای موسمی زرتشتیان بشمار میآیند. گاهان بار به چم گاه های بار و برپایی گاههای بار همگانی و مهمانی است. گاهانبار در اوستا یا اریه نامیده میشود که از واژه یاره آمده است و به چم جشن سال است. زرتشتیان در این شش روز انجمنهای مهمانی و داد و دهش برپا میکنند و بار همگانی میدهند و با خواندن نیایش، سپاس آفرینشهای اهورامزدا بجا میآورند.
این شش روز گاهان بار بدینگونه هستند:
Maidh-yo-zarem ، میدیوزرم گاه :
از روز خور تا دی بمهر در اردیبهشت ماه. چهل و پنجمین روز از نخست سال.
Maidh-yo-shema ، میدیوشهم گاه :
از روز خور تا دی بمهر در تیر ماه ، صد و پنجمین روز سال.
Paiti-shahem پیتی شهم گاه :
از اشتاد تا انارام در شهریور ماه ، صد و هشتادمین روز سال.
Aya-threm ایاسرم گاه :
از اشتاد تا انارام در مهر ماه ، دویست و دهمین روز سال.
Maidh-ya-rem میدیارم گاه :
از مهر تا ورهرام در دی ماه ، دویست و نودمین روز سال.
Hamas-path-maedem همس پت میدیم گاه :
از اهنود تا وهیشتوایش گاه، در آخرین روز بَهیزَکی سال به چم سیسدوشست و پنجمین روز سال که وهیشتواشت گاه مینامند است.
جشنهای فرَگَرد و گهنبار ، گاهانبار:
روزهای یادبود هما روانان (درگذشتگان)
روز اورمزد و تیر ماه : پرسه همگانی تیر ماه به یاد کشته شدگان جنگ.
روز خور و دی ماه : روز درگذشت اشوزرتشت.
روز اورمزد و اسفند ماه : پرسه همگانی اسفند ماه به یاد کشته شدگان جنگ.
روزهای پرهیز از خوردن گوشت در هر ماه.
در این روزها از هر ماه زرتشتیان از خوردن گوشت پرهیز میکنند.
وهمن ، ماه ، گوش ، رام.
هفته :
هرچند در گاهشمار زرتشتی چیزی بنام هفته وجود ندارد و هر ماه به ٣٠ روز بخش میشود که هر روز نام خود را دارد ولی آیا میدانید نام روزهای هفته فرنگی ، ریشه کهن ایرانی باستانی دارند؟!
نام روزهای هفته در باستان بدینگونه بوده است:
کیوان شید (شنبه) :
نخستین روز هفته به نام کیوان شید نامگذاری شده است که ساخته شده است از کیوان + شید . کیوان پس از مشتری بزرگترین سیاره شمرده میشود که ٧٠٠ برابر زمین است. آنرا زحل نیز نامیده اند. شید نیز به چم نور و روشنایی است. از اینرو، روز نخست ایرانی داستان ابااختر روشن و نورانی را دارد.
مهر شید (یکشنبه) :
روز دوم از هفته مهرشید است که مهر آن به چم دوستی و مهربانی در پهلوی میتراست. مهر برگرفته شده از آیین ٧هزار ساله میترایی است. مهر همچنین ایزد سوگند و پیمان است و در اوستا آمده است که هیچ چیز بر ایزد مهر پوشیده نخواهد بود. نامگذاری این روز به مهرشید داستان پیمانی است که میان مردمان باید برقرار باشد زیرا در ایران باستان پیمان شکنی و دروغ بزرگترین گناهان بشمار میآمده است. شید نیز به چم روشنایی و نور میباشد.
مهشید (دوشنبه) :
مه بر گرفته شده از ماه است که این نیز از آیین میترایی کهن ایرانی آمده است. خورشید و ماه از تندیسهای آیین میترایی بوده اند که نشان از نیرومندی و پویایی جهان آفرینش دارند. سومین روز هفته در ایران باستان بنام این نماد خداوند نامگذاری شد و آنرا مهشید به چم ماه روشن و نورانی نام گذاشتند.
بهرام شید (سه شنبه) :
بهرام برگرفته شده از ورهرام زبان پهلوی باستان است و از یک سو نام اختر وهرام است. بهرام ایزد پیروزی در ایران باستان شمرده میشده است و اندیشه نیاکان ما بر این بوده است که اهورامزدا نیرویهایش را برای انجام در میان آدمیان میان ایزدان (فرشتگان) خود بخش نموده است تا آنان، آنرا برای مردمان پیاده کنند. از اینرو بهرام، ایزد پیروزی نامیده شده بود و چهارمین روز هفته به نام روز پیروزی روشنایی بر تاریکی و چیرگی انسان بر بدیها و اهریمن نامگذاری شد.
تیرشید (چهارشنبه):
تیر برگرفته شده از تیشتر پهلوی است. نیاکان ما تیر را ایزدان و نگهبان باران نامگذاری نموده اند و اینگونه میپنداشته اند که اهورامزدا برای یاری رسانی به کشاورزان و جلوگیری از خشکسالی و باروری زمین و سبز و سالم و پاکیزه ماندن جهان به ایزد باران فرمان میداده است که به یاری مردمان برسد. در کل این روز به نام روز روشنایی باران و خواست پروردگار برای پاسداشت و نگهداری زیستگاه نامگذاری شده است.
اورمزد شید (پنجشنبه):
اورمزد نام دیگری از دهها نام اهورامزدا است که همگی داستان نیرومندی و توانایی پروردگار را دارند. این نام از واژه های پهلوی ارمزد، هرمزد، اورمزد، هورمزد، اهورامزدا، مزدا گرفته شده است . از این رو پنجمین روز هفته به نام روز روشنایی خداوند نامگذاری شده است. این واژه هنوز به گونه ای دیگر در شبهای آدینه برقرار است و هنوز گمان مردمان ما بر این است که شبهای آدینه روز پیوند با خداوند و مردگان است.
ناهید شید (آدینه):
ناهید همان آنهیته یا آناهیتا است که ایزد آب قرار گرفته است. در اوستا آناهیتا بگونه دوشیزه ای بسیار زیبا، بلند اندام و اندامی تراشیده نام نهاده شده است و نام دیگر ستاره ونوس نیز آناهیتا یا ناهید است. بدینگونه، روز آدینه روز روشنایی آب و نشان بخشندگی و مهرورزی پروردگار نامگذاری شد.
اینک با بررسی ریشه‌های این واژگان به این بر‌آیند ساده میرسیم:
کیوان شید : شنبه
Saturday = Satur + day
Saturn = کیوان
مهرشید : یکشنبه
Sunday = Sun + day
Sun = مهر، خور (خورشید)
مهشید : دوشنبه
Monday = Mon + day
Moon = ماه
بهرام شید : سه‌شنبه
Tuesday = Tues + day
Tues = god of war = Mars= بهرام
تیرشید : چهارشنبه
Wednesday = Wednes + day
Wednes = day of Mercury = Mercury = تیر
هرمزشید : پنجشنبه
Thursday = Thurs + day
Thurs = Thor = day of Jupiter = Jupiter = هرمز
ناهیدشید یا آدینه : جمعه
Friday = Fri + day
Fri = Frig = day of Venues = Venues = ناهید
(برگرفته از انجمن زرتشتیان آلمان)