بخش دوم واخير
.
چم و اندریافت خيتودت چيست؟
گرچه واژه خيتودت را چندين تن از استادان و خاورشناسان اروپایى به نادرست به چم ازدواج با محارم گرفته اند ديگران براى اين واژه چم ديگرى چون خويشاوندى، خويشىدادن، جانبازى، همبستگى و يگانگى نموده اند. گانگا، استاد سرشناس پارسى در فرهنگ اوستایى خود، آنرا به چم فداكارى و جانبازى میداند و دكتر اشپيگل آلمانى در برگردان اوستا، اين واژه را به چم خويشاوندى گرفته و میگويد: اين خويشى دین‌یار با اهورا مزدا است بگونه ای كه فرد خودش را با او يكى بداند.
پرسمان زناشویى با خویشان و نزديكان:
درباره بدنام کردن بى پایه زناشویى با نزديكان كه به ايرانيان باستان نسبت داده اند، در وهله نخست يونانیها بودند كه برای دشمنى که با ايرانيان داشتند به آنان چنين انگ نارویی بستنه اند. كارهاى سه تن از پادشاهان را دستاویز اين نسبت قرار داده اند. اکنون ما اين داستان را پی میگیریم تا ببينيم بنیاد داستان درباره اين افراد چگونه بوده است.؟
1- ازداج كامبوزيا با خواهر خود:
نخستين نويسنده اى كه درباره اين نکته جستاری نوشته و اين انگ را به پادشاه بزرگ هخامنشى وارد نموده، هرودت یونانی ٤٨٤-٤٠٩ پيش از ميلاد است. اين نويسنده گزاره داستان را در نسک خود به اينگونه آورده است: "دومين اشتباهی كه كامبوزيا انجام داد كشتن خواهرش بود كه او را به مصر آورده و با او مانند يک زن زندگى میكرد گرچه او خواهرش بود و از يک پدر و مادر. روش ازدواج آنها بدينگونه بود كه پيش از اين ازدواج برادر و خواهر نهادیک نبود ولى كامبوزيا كه دلداده خواهرش شده بود با اينكه میدانست كه اينكار نابهنجار است پس نمیتوانست از آن چشم بپوشد. بنابراين پس از زمانی اين را با داوران پادشاهی در ميان نهاد و از آنها چاره جویى كرد. داوران از پادشاه سه روز زمان خواستند تا قوانين كشور را بررسى كنند. پس از پايان درنگ به نزد شاه شرفياب شده و به او گفتند كه در كليه قوانين موجود نتوانستند قانونى بيابند كه خواهر را بر برادر روا باشد ولى قانونى وجود دارد كه میگويد: شاه سايه خدا است و بالای قانون است! بنابراين او میتواند به خواسته خود برسد"
آنچه از اين نوشته بدست میآيد اين است كه در ايران باستان ازدواج با محارم نه پیشینه كشورى داشته و نه پیشینه در قوانين آیینی. بنابراين هرودت گفته اش جز يک انگ بيش نبوده است. ولى شوربختانه نويسندگان ديگر كه پس از هرودت آمده اند اين گفتار و نوشته را نارسا و ناآزموده و با کینه دشمنانه به آیین زرتشت نسبت داده اند و پدران ما را بزه ور به کردار زشت ازدواج با خویشان نموده اند.
٢- ازدواج اردشير دوم با دختر خود:
نخستين نويسنده يونانى كه به اين نکته و زمینه نماره نموده "كتزياس" است كه در سال ٤٤٠ پیش از ميلاد میزيسته است. نوشته هاى او در دست نيست ولى پلوتارک كه در سال ٦٦پس از ميلاد زاده شده درباره زندگى اردشير دوم پادشاه هخامنشى برپایه گفته كتزياس، اين پادشاه را بزه ور به ازدواج با دخترش میكند. پلوتارک در این باره میگويد: "اردشير دوم- ارتاكزرس- يک كاركرد كه همه ی بدیهاى او را نسبت به يونانيان جبران كرد و آن كشتن- تيسافرن- دشمن بزرگ يونان بود كه پادشاه با پافشاری مادرش، پريزاد، تيسافرن را كشت و چون پادشاه اينكار را با پافشاری مادر و بر پایه خواسته های او انجام داد مادرش و پس از آن میكوشيد كه پادشاه را از خود خشنود نگهدارد و در هيچ كارى وارونه ميل او رفتار نكند. پريزاد بارها ديده بود كه پادشاه نسبت به يكى از دخترهاى خود، آتوسا دلبستگی فراوانی دارد ولى میكوشد كه اين دلدادگی و دلبستگی را از مادر خود و مردم پوشيده دارد. پريزاد، پس از آگاهی از اين نکته، كوشيد تا نسبت به نوه اش، آتوسا دلبستگی بيشترى نشان دهد و هرگاه زمان میيافت از زيبایى و رفتار نیک او نزد پادشاه سخن فراوان میگفت و او را لايق پادشاه میدانست تا سرانجام، شاه را تحريک كرد تا با او ازدواج كند".
در اينجا باز دیده میشود كه شاهنشاه از اينكه به دختر خود عشق میورزد، همواره میكوشد تا اين شیدایی را از نظر مردم پوشيده دارد چون از مردم و مادرش شرم میکرد و سرانجام اردشير به تحريک مادرش كه زن جاه طلب و بدسرشتی بود، به اينكار تن داد.
٣- ازدواج قباد با دختر خود:
داستان ازدواج قباد با دخترش را نخستین بار "آگاتيس" كه در دوران پادشاهى انوشيروان میزيست گفته است كه قباد پدر انوشيروان با دختر خود به نام زنبق ازدواج كرده ولى اینگونه نکته و سخن را نه فردوسى روانشاد در شاهنامه اش اشاره كرده و نه رویدادنويسان عرب و ديگر تاريخ نگاران و هتا پروفسور رالينون ترزبان تاريخ هرودت به انگليسى، در اينباره چيزى ننوشته است. اگر گمان و دودلی را قوى بگيريم شاید بگویيم كه قباد تحت تاثير آیين مزدک قرار گرفته و اينكار را كرده است زيرا میدانيم در زمان پادشاهى قباد، کسی بنام مزدک پيدا شد و ادعاى پيامبرى نمود و برخی از مردم ايران، همچون قباد، دين و آیين او را پذيرفتند. دينى كه مزدک پایه گذاری کرد برپایه هموندی و همسویی در همه چيز دور میزد. مزدک میگفت: خداوند همه چيز را براى همگان آفريده است و نبايد آنرا به کسی معين ویژه داد. دين تازه با قوانين اشتراكى خود به پایه قانون مالكيت و زناشويى و مراسم و سنن خانوادگى ايرانيان آسیب و زیان بزرگى وارد نمود و آنرا سست كرد.
آگاتياس میگويد: کردار ازدواج با خویشان اخيرا در ايران پيدا شده و همه اين سرپیچی از قانونها و بى سامانیها در اثر آموزشهای دين مزدک در ايران پيدا شده بود كه با برکناری قباد از پادشاهى و كشته شدن مزدک و مزدكيان، ريشه كن شد و پيش از پادشاهى قباد و پیدایش مزدک، ازدواج با نزدیکان در ايران، همگانی نبوده و به گفته آگاتياس، اخيرا رواج يافته است.
بارى به هر روى با پژوهش موجود اوستا، كه نسک دینی زرتشتيان و بنمایه ارزشمند در پیوند به باورها و سنن مزديسنان میباشد، ما میتوانيم به پارسيان اطمينان دهيم كه داستان ازدواج با نزدیکان در ميان زرتشتيان، انگی بيش نيست و از اينگونه نسبتهاى ناروا در اوراق تاريخ به تبارها و مردمان ایران بسیار آمده است كه از برای نمونه به برخی از آنها نماره میكنيم:
١- سيمون، شخصيت آتنى از اينكه با خواهر ناتنى خود ازدواج كرد باره سرزنش مردم قرار نگرفت.
٢- دموتس، در ادعا نامه خود بر ضد اوليد، میگويد: پدر بزرگ من با خواهر خود كه از يک پدر و مادر بودند ازدواج كرد.
٣- اسكولياست، میگويد: در میان يونانيان قديم ازدواج با خواهر ناتنى منع قانونى نداشت.
٤- لنان، میگويد: اسپارتیها، میتوانستند هتا با خواهران هم شير و يک پشت خود ازدواج كنند.
٥- آدام میگويد: ازدواج پدر مادر با فرزندان خود در میان يونانيان مرسوم بوده است.
٦- در عهد عتيق تورات آمده: لوت پيامبر در زمان کهنسالی اين کردار را انجام داده است.
٧- در تاريخ هرودت آمده: در مصر قديم ازدواج میان خواهر و برادر همگانی بوده است و يهودیهاى که در اسكندريه زندگی میکنند اين گفتار را تایيد میكنند.
٨- لويسن میگويد: آسوریها هم با نزديكان خود پیوند زناشویی میکردند.
٩- اسميت میگويد: در عربستان اينگونه ازدواجها وجود داشته است.
در پایان باید گفته شود که در باور و آیین نیک ایرانی و نسکهای گاتها و اوستا هرگز پیوند زناشویی با خویشان و نزدیکان نبوده و سخن گفته نشده است. (زنده یاد شادروان موبدِ موبدان اردشیر آذرگشسب) — با Persian Khosrow، Shahrokh Aryapars، Kasra Niknam، پاپک خرمدین، بیتا آپادانا، Garshasb Pishdadi، Avesta Haghshenas، Khosro Pasargad، Behrouz Karimi و Bita Bahrami.
بخش دوم واخير
.
چم و اندریافت خيتودت چيست؟
گرچه واژه خيتودت را چندين تن از استادان و خاورشناسان اروپایى به نادرست به چم ازدواج با محارم گرفته اند ديگران براى اين واژه چم ديگرى چون خويشاوندى، خويشىدادن، جانبازى، همبستگى و يگانگى نموده اند. گانگا، استاد سرشناس پارسى در فرهنگ اوستایى خود، آنرا به چم فداكارى و جانبازى میداند و دكتر اشپيگل آلمانى در برگردان اوستا، اين واژه را به چم خويشاوندى گرفته و میگويد: اين خويشى دین‌یار با اهورا مزدا است بگونه ای كه فرد خودش را با او يكى بداند.
پرسمان زناشویى با خویشان و نزديكان:
درباره بدنام کردن بى پایه زناشویى با نزديكان كه به ايرانيان باستان نسبت داده اند، در وهله نخست يونانیها بودند كه برای دشمنى که با ايرانيان داشتند به آنان چنين انگ نارویی بستنه اند. كارهاى سه تن از پادشاهان را دستاویز اين نسبت قرار داده اند. اکنون ما اين داستان را پی میگیریم تا ببينيم بنیاد داستان درباره اين افراد چگونه بوده است.؟
1- ازداج كامبوزيا با خواهر خود:
نخستين نويسنده اى كه درباره اين نکته جستاری نوشته و اين انگ را به پادشاه بزرگ هخامنشى وارد نموده، هرودت یونانی ٤٨٤-٤٠٩ پيش از ميلاد است. اين نويسنده گزاره داستان را در نسک خود به اينگونه آورده است: "دومين اشتباهی كه كامبوزيا انجام داد كشتن خواهرش بود كه او را به مصر آورده و با او مانند يک زن زندگى میكرد گرچه او خواهرش بود و از يک پدر و مادر. روش ازدواج آنها بدينگونه بود كه پيش از اين ازدواج برادر و خواهر نهادیک نبود ولى كامبوزيا كه دلداده خواهرش شده بود با اينكه میدانست كه اينكار نابهنجار است پس نمیتوانست از آن چشم بپوشد. بنابراين پس از زمانی اين را با داوران پادشاهی در ميان نهاد و از آنها چاره جویى كرد. داوران از پادشاه سه روز زمان خواستند تا قوانين كشور را بررسى كنند. پس از پايان درنگ به نزد شاه شرفياب شده و به او گفتند كه در كليه قوانين موجود نتوانستند قانونى بيابند كه خواهر را بر برادر روا باشد ولى قانونى وجود دارد كه میگويد: شاه سايه خدا است و بالای قانون است! بنابراين او میتواند به خواسته خود برسد"
آنچه از اين نوشته بدست میآيد اين است كه در ايران باستان ازدواج با محارم نه پیشینه كشورى داشته و نه پیشینه در قوانين آیینی. بنابراين هرودت گفته اش جز يک انگ بيش نبوده است. ولى شوربختانه نويسندگان ديگر كه پس از هرودت آمده اند اين گفتار و نوشته را نارسا و ناآزموده و با کینه دشمنانه به آیین زرتشت نسبت داده اند و پدران ما را بزه ور به کردار زشت ازدواج با خویشان نموده اند.
٢- ازدواج اردشير دوم با دختر خود:
نخستين نويسنده يونانى كه به اين نکته و زمینه نماره نموده "كتزياس" است كه در سال ٤٤٠ پیش از ميلاد میزيسته است. نوشته هاى او در دست نيست ولى پلوتارک كه در سال ٦٦پس از ميلاد زاده شده درباره زندگى اردشير دوم پادشاه هخامنشى برپایه گفته كتزياس، اين پادشاه را بزه ور به ازدواج با دخترش میكند. پلوتارک در این باره میگويد: "اردشير دوم- ارتاكزرس- يک كاركرد كه همه ی بدیهاى او را نسبت به يونانيان جبران كرد و آن كشتن- تيسافرن- دشمن بزرگ يونان بود كه پادشاه با پافشاری مادرش، پريزاد، تيسافرن را كشت و چون پادشاه اينكار را با پافشاری مادر و بر پایه خواسته های او انجام داد مادرش و پس از آن میكوشيد كه پادشاه را از خود خشنود نگهدارد و در هيچ كارى وارونه ميل او رفتار نكند. پريزاد بارها ديده بود كه پادشاه نسبت به يكى از دخترهاى خود، آتوسا دلبستگی فراوانی دارد ولى میكوشد كه اين دلدادگی و دلبستگی را از مادر خود و مردم پوشيده دارد. پريزاد، پس از آگاهی از اين نکته، كوشيد تا نسبت به نوه اش، آتوسا دلبستگی بيشترى نشان دهد و هرگاه زمان میيافت از زيبایى و رفتار نیک او نزد پادشاه سخن فراوان میگفت و او را لايق پادشاه میدانست تا سرانجام، شاه را تحريک كرد تا با او ازدواج كند".
در اينجا باز دیده میشود كه شاهنشاه از اينكه به دختر خود عشق میورزد، همواره میكوشد تا اين شیدایی را از نظر مردم پوشيده دارد چون از مردم و مادرش شرم میکرد و سرانجام اردشير به تحريک مادرش كه زن جاه طلب و بدسرشتی بود، به اينكار تن داد.
٣- ازدواج قباد با دختر خود:
داستان ازدواج قباد با دخترش را نخستین بار "آگاتيس" كه در دوران پادشاهى انوشيروان میزيست گفته است كه قباد پدر انوشيروان با دختر خود به نام زنبق ازدواج كرده ولى اینگونه نکته و سخن را نه فردوسى روانشاد در شاهنامه اش اشاره كرده و نه رویدادنويسان عرب و ديگر تاريخ نگاران و هتا پروفسور رالينون ترزبان تاريخ هرودت به انگليسى، در اينباره چيزى ننوشته است. اگر گمان و دودلی را قوى بگيريم شاید بگویيم كه قباد تحت تاثير آیين مزدک قرار گرفته و اينكار را كرده است زيرا میدانيم در زمان پادشاهى قباد، کسی بنام مزدک پيدا شد و ادعاى پيامبرى نمود و برخی از مردم ايران، همچون قباد، دين و آیين او را پذيرفتند. دينى كه مزدک پایه گذاری کرد برپایه هموندی و همسویی در همه چيز دور میزد. مزدک میگفت: خداوند همه چيز را براى همگان آفريده است و نبايد آنرا به کسی معين ویژه داد. دين تازه با قوانين اشتراكى خود به پایه قانون مالكيت و زناشويى و مراسم و سنن خانوادگى ايرانيان آسیب و زیان بزرگى وارد نمود و آنرا سست كرد.
آگاتياس میگويد: کردار ازدواج با خویشان اخيرا در ايران پيدا شده و همه اين سرپیچی از قانونها و بى سامانیها در اثر آموزشهای دين مزدک در ايران پيدا شده بود كه با برکناری قباد از پادشاهى و كشته شدن مزدک و مزدكيان، ريشه كن شد و پيش از پادشاهى قباد و پیدایش مزدک، ازدواج با نزدیکان در ايران، همگانی نبوده و به گفته آگاتياس، اخيرا رواج يافته است.
بارى به هر روى با پژوهش موجود اوستا، كه نسک دینی زرتشتيان و بنمایه ارزشمند در پیوند به باورها و سنن مزديسنان میباشد، ما میتوانيم به پارسيان اطمينان دهيم كه داستان ازدواج با نزدیکان در ميان زرتشتيان، انگی بيش نيست و از اينگونه نسبتهاى ناروا در اوراق تاريخ به تبارها و مردمان ایران بسیار آمده است كه از برای نمونه به برخی از آنها نماره میكنيم:
١- سيمون، شخصيت آتنى از اينكه با خواهر ناتنى خود ازدواج كرد باره سرزنش مردم قرار نگرفت.
٢- دموتس، در ادعا نامه خود بر ضد اوليد، میگويد: پدر بزرگ من با خواهر خود كه از يک پدر و مادر بودند ازدواج كرد.
٣- اسكولياست، میگويد: در میان يونانيان قديم ازدواج با خواهر ناتنى منع قانونى نداشت.
٤- لنان، میگويد: اسپارتیها، میتوانستند هتا با خواهران هم شير و يک پشت خود ازدواج كنند.
٥- آدام میگويد: ازدواج پدر مادر با فرزندان خود در میان يونانيان مرسوم بوده است.
٦- در عهد عتيق تورات آمده: لوت پيامبر در زمان کهنسالی اين کردار را انجام داده است.
٧- در تاريخ هرودت آمده: در مصر قديم ازدواج میان خواهر و برادر همگانی بوده است و يهودیهاى که در اسكندريه زندگی میکنند اين گفتار را تایيد میكنند.
٨- لويسن میگويد: آسوریها هم با نزديكان خود پیوند زناشویی میکردند.
٩- اسميت میگويد: در عربستان اينگونه ازدواجها وجود داشته است.
در پایان باید گفته شود که در باور و آیین نیک ایرانی و نسکهای گاتها و اوستا هرگز پیوند زناشویی با خویشان و نزدیکان نبوده و سخن گفته نشده است. (زنده یاد شادروان موبدِ موبدان اردشیر آذرگشسب) — با Persian Khosrow، Shahrokh Aryapars، Kasra Niknam، پاپک خرمدین، بیتا آپادانا، Garshasb Pishdadi، Avesta Haghshenas، Khosro Pasargad، Behrouz Karimi و Bita Bahrami.