No Censorship!

خبری، تحليلی و انتقادی

تا بدينجا، عناصر تشکيل دهندهء هويت ملي، بحران هويت ملي و عوامل آن را مورد ارزيابي قرار داديم. حال مي پردازيم به اينکه چه عناصري مي تواند در کاهش اين بحران، جامعه ما را ياري رساند؟

عناصر متعددي وجود دارد، ولي قبل از بيان آن، ضروري است، مقدماتي را ياد آور شويم که زمينه را براي انتقال شرايط فعلي به شرايط مطلوب مساعد مي گرداند و به عنوان عوامل موثر بر هويت ملي، نقش تعيين کننده اي ايفا مي نمايد. اين مقدمات عبارت اند از گام هاي ذيل:

گام اول: از خود بيگانگي

علماي علم حکمت عقيده دارند که از خود بيگانگي شرط اصلي شناخت و معرفت است. يعني براي رسيدن به "شناخت"، "شرط اول قدم آنست که مجنون باشي. "رها شدن از "خود" و فنا شدن در غير، نخستين مرحله اي است که بايد "عارف" آن را بپيمايد.

اين حکم در علم الاجتماع نيز قابل تسري است. جامعه اي که مي خواهد از بحران نجات يابد، بايد به گذشته اش پشت کند. تمام وقايع گذشته را از ياد ببرد. به قول معروف؛ به گذشته صلوات بفرستد و آينده را فکر کند.

تاريخ افغانستان، مملو است از ماجراهاي تلخي که يا دهاني آنها، جراحات خونين قلب ها را دوباره تازه مي سازد. تاکيد بر گذشتهء تاريک نه تنها دردما را درمان نخواهد کرد، که حس انتقام و کينه ورزي را نيز شعله ورتر خواهد نمود. البته مقاطعه با گذشته به معناي آن نيست که بر تاريخ چند هزار سالهء خويش خاک بيندازيم. بلکه مقصود به تاق گذاشتن دشمني هاي ديروز است. به فراموشي سپردن خاطرات جنگ و خون، تنها راهکاريست که مي تواند ما را با زمان ما نزديک سازد. زماني که صدها بار از ما جلوتر در حرکت است. حتي صداي ما هم به آن نمي رسد.

گام دوم: سنت ستيزي

افغانستان يک جامعهء  سنتي است. ريشه هاي سنت، تا مراحل آغازين تاريخ به پيش مي رود. با وجود سير شتابناک جهاني به سوي مدرنيته شدن، جامعهء ما در گرو باورهاي سنتي خويش دست و پا مي زند. هر حرکتي که مخالف هنجارهاي کلاسيک باشد، با واکنش منفي روبرو مي گردد. از اينرو سنت زدگي سبب گرديده است تا کاروان تمدن همچنان جلوتر از ما در حرکت باشد و ما در خم يک کوچه مانده، آب دهان قورت بدهيم. لذا براي همراه شدن با اين قافلهء بزرگ، نياز است تا مبارزءه فرهنگي جديد آغاز گردد. ريشهء  سنت هاي خرافي خشکانده شود و شاخص هاي مشترکي به وجود آيد. بدون يک مبارزهء پيگير فرهنگي به مشکل بتوان جامعه را از منجلاب سنت زدگي رهايي بخشيد.

گام سوم: همپذيري

يکي از پيش شرط هاي جامعهء باز، همپذيري است. جامعه اي مي تواند بر اصول دموکراتيک استوار گردد که مردمان آن، همديگر را پذيرند. آسايش و رفاه اجتماعي وقتي به وجود مي آيد که گروه هاي موجود، همديگر را تحمل نمايند.

افغانستان با انتخابات هجده ميزان به مرحلهء نويني گام گذارده است. اکنون ما در حال تدوين تاريخ جديد خود هستيم. تهداب حيات نوين را مي گذاريم. عقلانيت و مدارا، استوانه هاي اصلي حيات جديد ما را تشکيل مي دهد. نفي و خشونت، ديگر جايي در زندگي ما ندارند. همه عضو يک خانواده ايم. در بازسازي آن، همه سهم مساويانه داريم.

هويت جديد چيست؟

پس از اينکه شناختيم چه گام هايي مي تواند ما را در انتقال از يک نشهء به نشهء ديگر و از يک حيات به حيات ديگر، ياري رساند، لازم است بدانيم هويتي که از آن به نام "هويت جديد" ياد مي شود، چيست و از چه عناصري ترکيب يافته است؟

چنانچه اشاره شد، هويت جديد آن شاخص عامي است که در سايه آن وحدت و همبستگي جامعه تأمين مي گردد و يک نوع احساس تعلق مشترک در تمام افراد جامعه به وجود مي آيد. اصولي که هويت جديد بر آن استوار مي باشد عبارتند از:

1.        جامعه گرايي

در روانشناسي اجتماعي، ذهنيت افراد، به سه نوع دسته بندي گرديده است:

الف. ذهن فردي: اين ذهن متعلق به افرادي است که سود و زيان را مقياس براي رفتارهاي اجتماعي خود قرار داده اند. معيار ارزشمندي اشياء، سودي است که از جانب آن، عايد شخص مي گردد.

ب. ذهن گروهي: ذهن گروهي عموماً در جامعه اي به چشم مي خورد که اقوام، مذاهب، و احزاب سياسي مختلفي در آن زيست و زندگي مي نمايند. در چنين اجتماعي، تمايلات گوناگوني نسبت به هر يک از شعب فوق به ظهور مي رسد که گاهي برخوردهايي را نيز از اين ناحيه در پي مي آورد.

ج. ذهن جامعه يي: ذهن جامعه يي به آن افراد و گروه هايي مربوط مي شود که به جامعه به عنوان يک اصل مي نگرند. ارزش هاي عمومي را نسبت به ارزش هاي شخصي ترجيح مي دهند. ديگر انديشان و روشنفکران اصيل، مصداق بارز اين گونه ذهنيت مي باشند.

افغانستان هنگامي از بحران هويت رهايي مي يابد که ذهن فردي و گروهي به ذهن جامعه يي تبديل گردد. تمام اقشار و افراد جامعه خود را در غم و شادي همديگر شريک دانسته سود و زيان خود را با سود و زيان ديگران گره خورده بدانند.

2.        ارزش هاي عام

جامعه اي که ساختار آن بر مبناي چندين هويت شکل يافته باشد، اصول ارزشي آن نيز به دو شکل قابل تصور است:

الف. ارزش هاي خاص:  مذهب، نژاد، لسان، منطقه، آداب و سنن، از نوع ارزش هاي خاص به شمار مي روند.

ب. ارزش هاي عام: ارزش هاي عام يا ارزش هاي مشترک آن ارزش هايي اند که مورد پذيرش همه طبقات جامعه مي باشند مانند وطن و سرزمين، سرود ملي، پرچم، تاريخ و فرهنگ ملي. ارزش هاي عام، هويت ملي را تقويه مي بخشد و باعث همگرايي و همدلي مي شود.

3.        احساس تعلق و تعهد عاطفي

برخي از محققين هويت ملي را عبارت دانسته اند از "احساس مشترک يا وجدان و شعور جمعي در ميان عده اي از انسان ها که يک واحد سياسي يا ملت را مي سازند." از اينرو بايد گفت مهم ترين رکن هويت ملي همين مساله است. داشتن احساس تعلق عاطفي يا وجدان جمعي موجب مي شود تا تمام اجزاي جامعه مانند نخ هاي گليم بهم ديگر پيوند بخورند و حقوق مدني مراعات گردد، ثبات، صلح و امنيت در سراسر کشور برقرار شود.

نتيجه:

افغانستان داراي چندين هويت است. چند گانگي هويت، تکثر نژادي، تعدد زباني، تنوع مذهبي، عصبيت و افراطي گري، تبعيض و نابرابري از عواملي بحرانزا براي هويت ملي به حساب مي آيند.

براي غلبه بر اين بحران لازم است نخست با گذشتهء تلخ خويش مقاطعه کنيم و عقده ها و کينه ها را دور بريزيم سپس در يک مبارزهء پيگير فکري، به ريشه کن سازي سنت هاي جاهلانه بپردازيم و در گام آخر، ارزش هاي عام را اصالت داده نسبت بهم با احساس تعلق عاطفي برخورد نماييم و با اين باور که افغانستان خانهء مشترک همهء ماست، در بازسازي آن علي السويه اقدام نماييم و از هر گونه امتيازات آن نيز بالسويه بهرمند گرديم.

برای نوشتن نظرات اينجا را کليک کنيد