واخان يکی از عقب نگهداشته ترين ولسواليهای کشور است. مردم صلحدوست و آرام اين ولسوالی که قرغز های پامير نيز قسمتی ازآنرا تشکيل ميدهند، از ابتدايی ترين شرايط اوليه ی زندگی انسانی محروم اند. مردم واخان زبان مخصوص خود « وخی » رادارند، اما قرغزهای آن قسميکه از نام شان پيداست به زبان قرغزی تکلم می نمايند. وخی ها عمدتاً پيرو مذهب اسماعيلی بوده و قرغزهاسنی حنفی مذهب ميباشند.
زندگی درمجموع درآنجا بدوی بوده و قرغزها چادرنشين می باشند.اما برخلاف کوچیهای ديگر زندگی را با تمام مشقات آن درهمان سرزمين کوهستانی خود ميگذرانند و به همان زندگی باتمام مشکلاتش قانع هستند. و هرگز تلاش نکرده اند که زمين و چراگاه های مردم بيچاره تر از خود را به کمک دولتمردان همزبان و همتبار به زور غصب نمايند . مکتب درآين اواخر در قرن بيست و يکم به انجا راه يافته است. قرغزهاهنوز مکتب ندارند. الاچيغ نشين اند و در کپه ها زيست ميکنند.از لبنيات و فراورده های ديگر حيوانی تغذيه مينمايند.آنجا برای کشت و زرع گندم و ديگر حبوبات و سبزيجات و باغيات و باغداری مساعد نمی باشد. وخی ها مطيع قوانين و فرمان بردار دولت ميباشند. منطقه ی آرام است و آماده ی پذيرش هرنوع پروژه های مثبت انکشافيست. اماکسی به آنجا پروژه ای تخصيص نميدهد.وخی، قرغزی، پاميری و بدخشانی پيش ارباب دولت افغان ملتی و حزب اسلامی کلب الدينی نامهای نامأنوسی اند که عدم شان مرجحتر از وجود شان ميباشد. گفتنی اينجا فراوان است اما گوشها کر ! از طرف ديگر، در خانه اگر کس است ، يک حرف بس است ! ور نه اگر مثنوی چند من هم بنويسی چون نخوانند و نخواهند هرگز آب از آب نخواهد جنبيد.بالاخره خود مردم بايد بجنبند وبرای تغيير و تحول زندگی خود بکوشند. جهت رسيدن به حقوق حقه شان گاهی هم به وسايل غير معمول در منطقه که در جنوب و شرق معمول و مشروع ميباشد، متوسل شوند.ورنه آقای کرزی به وعده هايش وفانخواهد کرد و نتيجه همان حکايه ی ( همان خرک و همان درک ! ) خواهد بود. به اميد اينکه ارباب امور کمی متوجه واخان گردند. و من الله التوفيق
واخان يکی از عقب نگهداشته ترين ولسواليهای کشور است. مردم صلحدوست و آرام اين ولسوالی که قرغز های پامير نيز قسمتی ازآنرا تشکيل ميدهند، از ابتدايی ترين شرايط اوليه ی زندگی انسانی محروم اند. مردم واخان زبان مخصوص خود « وخی » رادارند، اما قرغزهای آن قسميکه از نام شان پيداست به زبان قرغزی تکلم می نمايند. وخی ها عمدتاً پيرو مذهب اسماعيلی بوده و قرغزهاسنی حنفی مذهب ميباشند.
زندگی درمجموع درآنجا بدوی بوده و قرغزها چادرنشين می باشند.اما برخلاف کوچیهای ديگر زندگی را با تمام مشقات آن درهمان سرزمين کوهستانی خود ميگذرانند و به همان زندگی باتمام مشکلاتش قانع هستند. و هرگز تلاش نکرده اند که زمين و چراگاه های مردم بيچاره تر از خود را به کمک دولتمردان همزبان و همتبار به زور غصب نمايند . مکتب درآين اواخر در قرن بيست و يکم به انجا راه يافته است. قرغزهاهنوز مکتب ندارند. الاچيغ نشين اند و در کپه ها زيست ميکنند.از لبنيات و فراورده های ديگر حيوانی تغذيه مينمايند.آنجا برای کشت و زرع گندم و ديگر حبوبات و سبزيجات و باغيات و باغداری مساعد نمی باشد. وخی ها مطيع قوانين و فرمان بردار دولت ميباشند. منطقه ی آرام است و آماده ی پذيرش هرنوع پروژه های مثبت انکشافيست. اماکسی به آنجا پروژه ای تخصيص نميدهد.وخی، قرغزی، پاميری و بدخشانی پيش ارباب دولت افغان ملتی و حزب اسلامی کلب الدينی نامهای نامأنوسی اند که عدم شان مرجحتر از وجود شان ميباشد. گفتنی اينجا فراوان است اما گوشها کر ! از طرف ديگر، در خانه اگر کس است ، يک حرف بس است ! ور نه اگر مثنوی چند من هم بنويسی چون نخوانند و نخواهند هرگز آب از آب نخواهد جنبيد.بالاخره خود مردم بايد بجنبند وبرای تغيير و تحول زندگی خود بکوشند. جهت رسيدن به حقوق حقه شان گاهی هم به وسايل غير معمول در منطقه که در جنوب و شرق معمول و مشروع ميباشد، متوسل شوند.ورنه آقای کرزی به وعده هايش وفانخواهد کرد و نتيجه همان حکايه ی ( همان خرک و همان درک ! ) خواهد بود. به اميد اينکه ارباب امور کمی متوجه واخان گردند. و من الله التوفيق