اگر چه راجع به مسایلی که در حیطه تحصیل و دانش اکادمیک من نیست نمی خواهم ابرازنظر نمایم ولی وقتیکه سخن بر سرسرنوشت من وزبان وفرهنگ وبالاخره تاریخ نژاد و ملیت من است نمیتوانم خاموش بمانم . در این روز ها جنگ سردی شدیدی علیه ملیت ومردم هزاره ، زبان و تاریخ آن به راه انداخته شده است که هر فرد هزاره را متاثر میسازد. خصوصاً بحث زبان یا لهجهی هزارگی .همه میدانیم که زبان صد سال و دوصد سال پیش مردم هزاره با زبان امروزی شان تفاوت کامل دارد. اگر حتا در مناطق دور افتاده و به اصطلاح « پس کوه » هزاره ، امروز باهمان واژه های صد سال قبل صحبت کنیم کمتر کسی هدف مارا می فهمد. این دیگرگونی در صحبتهای روز مره مردم هزاره وقتی شدت و سرعت سرسام اور گرفته است که:
1- مناسبات مبادلات کالابین شهر وده یعنی تجارت با شهر ها بیشتر رونق کسب کرده که همزمان زمینه رفت وامد مردم برای کار در شهرها را نیز خصوصاً پایتخت کشور یعنی کابل رامساعد ساخته است . از آنوقت مردم بیشتر با واژه های فارسی کابلی اشنا گردیده و برای باسواد نشان دادن وجهان دیدگی بودن خود کلمات کابلی را جایگزین واژه های ناب هزارگی کرده اند. من به عنوان مثال از کسانی سخن میگویم که بعد از مدت کار کردن در « کان کولای» کویته از مادرشان به عوض گوگرد « ماچیز» خواسته بودند و یا تا امروز هم در جاغوری نوبت را « روند» میگویند..
2-زمانی که سر وکله ی ملا ها و شیخ های تحصیل کرده ایران در منطقه پیدا شده و به لهجه ی ایرانی به منبر رفتن و سخن گفتن را آغاز نموده اند.
جای شک نیست که اگر وضع به همین منوال که امروز ادامه دارد، برای پنجا سال دیگر هم ادامه یابد ، دیگر نمیتوان از زبان هزارگی حتا در مناطق دوردست هزاره نشین نیز اثرونشانی پیدا کرد. زیرا امروز بجای هزارگی و کابلی دیروز ، لهجه فارسی ایرانی مود روز گردیده وهمه از خورد وکلان به لهجه ی نیمه ایرانی و جانشینی واژه های ایرانی بجای هزارگی صحبت میکنند. کبریت وکتری و اشغال و .. امروز قابل تعجب نمی باشد..
لذا اگر میخواهیم حقیقت زبان و یا لهجه ی هزارگی را جستجو کنیم باید ریشه آنرا در تاریخ چند صدسال قبل از امروز آن جستجو نماییم نه شکل امروزیش که کاملاً تغییر شکل داده و استحاله شده نزدیک به فارسی است...
بدون شک امروز بیشترمناطق هزاره نشین با لهجه های نزدیک به فارسی صحبت میکنند. ایا چندین قرن قبل هم همینطور بوده است ؟ موضوع قابل تامل می باشد.. اگر به همان سرعتی که امروز لسان ولهجه وفرهنگ هزاره ها مورد تهاجم قرار دارد و دیگردیسی را می پذیرد، در چند قرن قبل خصوصاً بعد از شیعه شدن قسمتی ازهزاره ها در زمان دولت صفوی ها بوده باشد ، پس هیچ شک و تردیدی وجو ندارد که در روزگاران نه چندان دور، هزاره ها شاید به زبان تورکی ویا تورکی مغولی سخن میگفته اند. دلالت بر این ادعا همانا کلماتی مانند آته و آبه وآجه آغه و ودیگر کلماتی از قبیل افزار کار و آلات ونام های جانوران وپرندگان و علف وکوه و .. است که از تهاجم فارسی زبانان جان به سلامت برده اند.. کویه ، بیده ، چوکری ، قلغو ، اولیاد ، تبرغو ، قبلو ، الیه ، ایغ ، غلبه ، بورگوج یا بورگود ، بدیه ، چپلی ، توکری ، تاغار ، دیشکه ، شوکور ، چپچور ، چاپار ، چورغه ، چوغ ، قنجیغه ، قابو ، قیرو ، اوچی، دوندل ، تونتی ، مونتی ، قباغ ، قیراغ ، . صدها وهزاران واژه دیگر.. وقتی که واژه وجود داشته باشد حتماً افعالی که این واژه هارا باهم وصل میکنند نیز وجود داشته اند که به مرور زمان جایش را به فارسی داده اند..
گذشته از همه ادا و اصواتی مانند آبی اتی به فتح ب و ت و کسر یا اصلاً در فارسی وجو ندارد. گذشته ازان که در هزارگی« د» ثقیل مانند« د »پشتو و انگلیسی امریکایی و ت در لسان فارسی نمی باشد و در هزارگی استعمال فراوان دارد. دوندل وتول و توکری و ایته و اوته و ...
در آخر چیزی را که میخواستم خدمت دوستان عرض کنم اینست که من معنای درست واژه ی «گویش» را نمی دانم و انهم به علتی که مصدر درست واصلی ان را نمیدانم. به عقیده ی من اگر ار دانستن میشود دانش ساخت و از دویدن ، دوش از روییدن ، رویش ، از تابیدن تابش باید از گفتن، گفتش ساخت. نه گویش زیرا گویش را میتوان صرف از مصدر «گوییدن » ساخت که خود توهین به لسان است. برعلاوه اگر قبول کنیم که گویش درست است پس تکلیف افعالی مانند ، کردن و زدن و رفتن و ، دیدن ، و ... چه خواهد بود؟؟؟..
اگر چه راجع به مسایلی که در حیطه تحصیل و دانش اکادمیک من نیست نمی خواهم ابرازنظر نمایم ولی وقتیکه سخن بر سرسرنوشت من وزبان وفرهنگ وبالاخره تاریخ نژاد و ملیت من است نمیتوانم خاموش بمانم . در این روز ها جنگ سردی شدیدی علیه ملیت ومردم هزاره ، زبان و تاریخ آن به راه انداخته شده است که هر فرد هزاره را متاثر میسازد. خصوصاً بحث زبان یا لهجهی هزارگی .همه میدانیم که زبان صد سال و دوصد سال پیش مردم هزاره با زبان امروزی شان تفاوت کامل دارد. اگر حتا در مناطق دور افتاده و به اصطلاح « پس کوه » هزاره ، امروز باهمان واژه های صد سال قبل صحبت کنیم کمتر کسی هدف مارا می فهمد. این دیگرگونی در صحبتهای روز مره مردم هزاره وقتی شدت و سرعت سرسام اور گرفته است که:
1- مناسبات مبادلات کالابین شهر وده یعنی تجارت با شهر ها بیشتر رونق کسب کرده که همزمان زمینه رفت وامد مردم برای کار در شهرها را نیز خصوصاً پایتخت کشور یعنی کابل رامساعد ساخته است . از آنوقت مردم بیشتر با واژه های فارسی کابلی اشنا گردیده و برای باسواد نشان دادن وجهان دیدگی بودن خود کلمات کابلی را جایگزین واژه های ناب هزارگی کرده اند. من به عنوان مثال از کسانی سخن میگویم که بعد از مدت کار کردن در « کان کولای» کویته از مادرشان به عوض گوگرد « ماچیز» خواسته بودند و یا تا امروز هم در جاغوری نوبت را « روند» میگویند..
2-زمانی که سر وکله ی ملا ها و شیخ های تحصیل کرده ایران در منطقه پیدا شده و به لهجه ی ایرانی به منبر رفتن و سخن گفتن را آغاز نموده اند.
جای شک نیست که اگر وضع به همین منوال که امروز ادامه دارد، برای پنجا سال دیگر هم ادامه یابد ، دیگر نمیتوان از زبان هزارگی حتا در مناطق دوردست هزاره نشین نیز اثرونشانی پیدا کرد. زیرا امروز بجای هزارگی و کابلی دیروز ، لهجه فارسی ایرانی مود روز گردیده وهمه از خورد وکلان به لهجه ی نیمه ایرانی و جانشینی واژه های ایرانی بجای هزارگی صحبت میکنند. کبریت وکتری و اشغال و .. امروز قابل تعجب نمی باشد..
لذا اگر میخواهیم حقیقت زبان و یا لهجه ی هزارگی را جستجو کنیم باید ریشه آنرا در تاریخ چند صدسال قبل از امروز آن جستجو نماییم نه شکل امروزیش که کاملاً تغییر شکل داده و استحاله شده نزدیک به فارسی است...
بدون شک امروز بیشترمناطق هزاره نشین با لهجه های نزدیک به فارسی صحبت میکنند. ایا چندین قرن قبل هم همینطور بوده است ؟ موضوع قابل تامل می باشد..
اگر به همان سرعتی که امروز لسان ولهجه وفرهنگ هزاره ها مورد تهاجم قرار دارد و دیگردیسی را می پذیرد، در چند قرن قبل خصوصاً بعد از شیعه شدن قسمتی ازهزاره ها در زمان دولت صفوی ها بوده باشد ، پس هیچ شک و تردیدی وجو ندارد که در روزگاران نه چندان دور، هزاره ها شاید به زبان تورکی ویا تورکی مغولی سخن میگفته اند. دلالت بر این ادعا همانا کلماتی مانند آته و آبه وآجه آغه و ودیگر کلماتی از قبیل افزار کار و آلات ونام های جانوران وپرندگان و علف وکوه و .. است که از تهاجم فارسی زبانان جان به سلامت برده اند.. کویه ، بیده ، چوکری ، قلغو ، اولیاد ، تبرغو ، قبلو ، الیه ، ایغ ، غلبه ، بورگوج یا بورگود ، بدیه ، چپلی ، توکری ، تاغار ، دیشکه ، شوکور ، چپچور ، چاپار ، چورغه ، چوغ ، قنجیغه ، قابو ، قیرو ، اوچی، دوندل ، تونتی ، مونتی ، قباغ ، قیراغ ، . صدها وهزاران واژه دیگر.. وقتی که واژه وجود داشته باشد حتماً افعالی که این واژه هارا باهم وصل میکنند نیز وجود داشته اند که به مرور زمان جایش را به فارسی داده اند..
گذشته از همه ادا و اصواتی مانند آبی اتی به فتح ب و ت و کسر یا اصلاً در فارسی وجو ندارد. گذشته ازان که در هزارگی« د» ثقیل مانند« د »پشتو و انگلیسی امریکایی و ت در لسان فارسی نمی باشد و در هزارگی استعمال فراوان دارد. دوندل وتول و توکری و ایته و اوته و ...
در آخر چیزی را که میخواستم خدمت دوستان عرض کنم اینست که من معنای درست واژه ی «گویش» را نمی دانم و انهم به علتی که مصدر درست واصلی ان را نمیدانم. به عقیده ی من اگر ار دانستن میشود دانش ساخت و از دویدن ، دوش از روییدن ، رویش ، از تابیدن تابش باید از گفتن، گفتش ساخت. نه گویش زیرا گویش را میتوان صرف از مصدر «گوییدن » ساخت که خود توهین به لسان است. برعلاوه اگر قبول کنیم که گویش درست است پس تکلیف افعالی مانند ، کردن و زدن و رفتن و ، دیدن ، و ... چه خواهد بود؟؟؟..